ISANG PAGSUSURING
PANG-WIKA SA MGA ANTIGONG NGALANG-POOK SA LALAWIGAN NG CAVITE
Unang Bahagi
Ni Jonathan S. Jimenez
Teacher II, Imus National High School – Alapan Annex
Adviser, Young Historians Club of Alapan
SY 2011-12
PANIMULA
Ang
pagsusuring ito ay isang bagong pagtanaw sa kahulugan ng kasaysayang pang-pook
(local history) at kasaysayang-bayan (national history). Nais linawin ng
may-akda na hindi ipinapawalang-bisa o itinatakwil ng makabagong
pagpapakahulugang ito ang mga naisulat ng tala tungkol sa mga lugar at pook na
matatalakay sa papel na ito. Sa makatuwid, ang pagsusuring ito ay nilangkapan
ng pagkaunawang-wika (language understanding) at paghahalungkat sa mga tala at
batis (sources) na nasulat na noong dakong una. Mahalaga ang pagkaunawang-wika
sa pagbibigay ng kahulugan sa mga bagay-bagay lalo pa nga at ito ay may malaking kaugnayan sa
pagkakakilanlang-tao (personal identity) at pagkakakilanlang-bayan (national
identity) sapagkat dito nasasalamin ang totoong lalim ng pagkaunawa natin sa
ating sariling pinagmulan na siyang pundasyon ng malalim na pagkaibig sa
katarungan, pagkakapantay-pantay at kalayaan. Subalit hindi rin dapat na
isa-isang tabi ang pagkakakilanlang-pook (local identity) sapagkat inuugit nito
ang mga saligang-bato ng pakikisangkot upang mabuo ang isang bayan at sa
kalaunan ay mabuklod ang isang bansa.
Maraming
mga pagkakataon na ang mga nasulat na ng nakalipas ay ipinagpapalagay na lamang
natin bilang tumpak at siyang tama lalo pa nga at salat tayo sa mga kaalaman at
batis na magpapatunay sa ating mga pagbubunyag. Ngunit sa bagong paraan ng
pagkatuto na itinataguyod ng Kagawaran ng Edukasyon sa pamamagitan ng Secondary
Education Curriculum of 2010, mahalaga ang pagtuklas ng bagong kahulugan mula
sa mga dati ng kahulugan upang makabuo ng isang bagong pangmalas na makaapekto
sa pananaw ng bagong panahon. Ang mga nasulat na ay nasulat na at ito’y
nananatiling matibay na moog ng kaalaman sa kasalukuyan malibang may mga bagong
pagtanaw at pagpapakahulugan sa mga bagay na ito. Maari rin namang ang mga
nasulat na ay bigyang ng bagong kahulugan upang higit itong maunawaan ng bagong
henerasyon na lubhang malayo na sa panahong antigo upang balikan at muling
suriin ang mga kaganapan ng nakalipas.
Hindi
madaling gumawa ng isang pagsusuring pangwika sa isang pook na malaon ng
nakabayubay sa dati nitong alam. Subalit sa pamamagitan ng papel na ito ay
sisikapin ng may-akda na paghambingin ang lumang pananaw at ang bagong
pagpapakahulugan sa mga ngalang-pook ng Cavite (placenames) batay sa mga batis
na nasulat na nang panahong lumipas. Bagamat ang pagtatangkang ito ay isang
pangahas na simulain, umaasa ang mananaliksik na mananaig ang bukas na isipan
at malayang pag-unawa ng mga mambabasa.
Ginamit
ang antigo bilang pamalit sa salitang
sinauna upang higit na mabigyang-diin
ang paksa ang pananaliksik na ito. Maraming mga lugar sa lalawigan ng Cavite
ang masasabing nagtataglay ng antigong pangalan na binigyan lamang ng
makabagong kahulugan sa nakalipas na isandaang taon. Mahalagang maunawaan ng
mga mambabasa lalo na ng mga bagong-sibol ang sinaunang kahulugan ng mga
ngalang-pook nang sa gayon ay hindi sila maging mangmang sa kasaysayan ng
kanilang pook. Sa makatuwid, maitataguyod nito ang pakikisangkot at pakikilamas
sa pambansang pagkakakilanlan. Kung hindi ito maisasagawa sa kasalukuyang
panahon, ang mga bagong namumukadkad na mga palaisip, palaaral at pantas ay hindi
makararating sa tugatog ng pagkabansa at sa halip ay malulunod sa rurok ng
pandaigdigang asimilasyon at pagkamatay ng mga pagkakakilanlang-bayan na
taliwas sa simulain ng maraming relihiyon sa daigdig. Hindi dapat
ipagsawalang-bahala ang ganitong usapin sapagkat magdudulot ito ng ibayong
kaapihan sa mga maliliit habang ang mga makapangyarihan ay lalong nagiging
malakas. Dapat ring tandaan na ang lahing-tao (human race) ay nakasalig sa
kanyang pagkakakilanlang-bayan habang ang kanyang pagkakakilanlang-bayan ay
hinuhugot naman sa kanyang pagkakakilanlang-tao. Kung marupok ang pundasyong
ito ng kanyang pagiging tao, siya’y nagiging tila-langay-langayan na
nagpapatangay sa bugso ng hangin sa panahon ng pagdadag-im at hinahayaan ang
sariling katawan na mabasa ng ulan ng pagkaduhagi. Hindi nito sinasagisag ang
lakas ng isang matalinong agila na handang pumailanlang sa papawirin upang
ipahayag ang kanyang kapangyarihan.
Nasyonalismo vs.
Rehiyonalismo
Maaring
ipagpalagay ng ilan na ang papel na ito ay isang pagkiling sa kaisipang
rehiyonalismo sa halip na bigyang-puwang ang mga adhikain ng nasyonalismo.
Mapanganib ang rehiyonalismo sa pambansang pagkakabuklod sapagkat sinasagkaan
nito ang pagkakakilanlang-bayan. Subalit hindi gayon ang dapat na isipin sa
papel na ito. Maaring ipagpalagay na ang mga ngalang-banggit (mentioned names)
ay bahagi ng lokal na kaalaman at mainam na kadluaan ng pambansang karunungan. Ang
rehiyonalismo ay dapat na maging anak ng nasyonalismo na siyang uugit sa
karunungang-bayan (national wisdom). Mahina ito sa bansang may matayog na
pagtingin sa rehiyonalismo at mababang pagpapahalaga sa kanilang nasyonalismo.
Ang karunungang-bayan ay isang pambansang corpus ng mga kaalaman na walang
alinlangang naibabahagi ng isang tao sa harapan ng iba pang mga lahi at bansa.
Malakas ang karunungang-bayan sa mga bansang Kanluranin sapagkat nakasalig ito
sa kanilang mahaba at masalimoot na kasaysayang-bayan. Sa ating bansa, ang
karunungang-bayan ay nasa estado pa lamang ng paglilimlim at maaring sabihing
nanganganib pang maging bugok bunsod ng mababang pagpapahalaga sa
pagkakakilanlang-bayan.
Ngunit
ano ba ang ibig sabihin ng nasyonalismo at rehiyonalismo? Ayon sa www.wikipedia.com, ang rehiyonalismo ay
isang kaisipang pulitikal na nakatutok sa interest ng isang rehiyon at managing
ipagpalagay na ang isang rehiyon, anuman ang katayuan nito ay magkaroon ng
malawak impluho sa iba pa at ng malawak ring kapangyarihang pulitkal.
Naniniwala ang marami na sa pamamagitan ng rehiyonalismo ay mabibigyang puwang
ang desentralisasyon, makatipid sa guguling mula sa buwis ng mga mamamayan,
maisulong ang tamang paggamit ng mga pinagkukunang-yaman ng rehiyon para sa
higit na kapakinabangan ng mga tagaroon at mapalawig ang mabisang
pagsasakatuparan ng mga lokal na balakin o plano. Marami sa mga rehiyonalista
ang pumapabor sa kompederasiya at pederasyon sa halip na pang-isahang estado
(unitary state). Inaayawan din nila ang unibersalismo bilang isang kaisipang
pambansa.
Ayon
kay Anthony D. Smith (1993), ang nasyonalismo ay isang ideyolohiyang pulitikal
na maaring magpakilala sa isang pangkat ng tao na may pagkakakilanlang
pulitikal na ipinapahayag ayon sa mga batayang pambansa gaya ng bansa. Ayon pa
sa kanya, ang nasyonalismo ang siyang gumagawa ng pambansang-pagkakakilanlan.
Samantala, iba naman ang palagay dito ni Will Kymlicka (1995) na nagsabing ang
nasyonalismo ay pagpapalagay na higit na mahalaga ang estado o kaya naman ay
pagpapalagay na ang isang estado ay higit na makapangyarihan kaysa iba pang mga
estado. Tinitingnan niya ito sa ibang palagay na ang nasyonalismo ay isang
kilusang naglalayong pangalagaan ang sinilangang-lupa (homeland) ayon kina
Thomas Blank at Peter Schmid (2003) o kaya naman ay maaring magbunsod sa isang
kaisipang maaring hindi umiiral ang isang estado at hindi katawanin ng wika,
relihiyon o lahi na may balangkas ng lipunan na kumakatawan sa isang bansa ayon
kay Benedict Anderson (1991) sa kanyang “imahinasyong pamayanan”.
Anuman
ang ating pagtingin sa nasyonalismo, mahalagang maunawaan natin ito bilang
isang inimbentong tradisyon ayon kay H. G. Habsbowm na maaring mapanggatong (reactionary) upang hikayatin ang isang
pangkat na balikan ang nakalipas na maaring pagpapalayas ng mga dayuhan sa
isang teritoryo o kaya naman ay mapanghimagsik (revolutionary) na ang layunin ay magtatag ng isang malayang estado
bilang panahanan o sinilangang-lupa ng isang maliit na pangkat gaya ng
karanasan ng Filipinas mula sa Espanya at mga Amerikano gayundin ng Finland
mula sa Sweden. Ang nasyonalismo ay
nagpapahayag ng sama-samang pagkakakilanlang-bayan (collective identities) ayon
kina John Hutchinson at Anthony D. Smith (1994).
Ang
mga paglilinaw sa itaas ay upang mabigyang-linaw ang kaibhan at ang panganib na
dulot ng malabis na pagkiling sa rehiyonalismo o kaya naman ay nasyonalismo ng
walang matatag na pundasyong-bayan (national foundations). Mahalaga ito sa
pagsusuring ito sapagkat itatawid nito buhat sa madilim na pang-unawa ang
bagong pang-unawa tungo sa kaliwanagan.
Demonym at Toponymy
Ang demonym ay tumutukoy sa mga taong
naninirahan sa isang lugar. Ang mga taga-Cavite ay tinatawag na Caviteno
samantalang ang mga naninirahan sa Imus ay mga Imuseno. Ang salitang ito ay
galing sa dalawang salitang Griego, demos – naninirahan, at –onym – ngalan o
tag-uri. Ang unang naitalang paggamit nito ay noong 1997 na ikinakapit ng
National Geographic Magazine sa editor na si Paul Dickson sa kanyang aklat na
Labels for Locals na sinasabing hiniram niya kay George H. Scheetz sa kanyang
aklat na What do you Call a Person from …? A Dictionary of Resident Names na
una namang lumitaw sa aklat rin niyang may pamagat na Names’ Names: A Descriptive
and Prescriptive Onymicon. Maaring ito ay ibinatay din sa salitang demonymic ng
Oxford English Dictionary na katawagan sa mga mamamayang Athenian ayon sa deme
na kanyang kinabibilangan at unang ginamit noong 1893. Ang deme o demos ay
tumutukoy sa isang subdibisyon ng Attica, ang rehiyong pumapalibot sa Athens sa
panahon ng sinaunang Gresya.
Ang toponymy naman ay ang pag-aaral ng
pinagmulan ng pangalan ng isang lugar, kahulugan, gamit at pagpapangkat. Galing
ito sa salitang Greigo na topos, lugar
at onoma, ngalan. Kaiba sa etymology,
ang isang toponymist ay nagsasagawa ng isang maagham na pag-aaral ng pinagmulan
ng isang lugar o ngalang-pook. Bilang isang pag-aaral, ito ay sangay ng onomastics,
ang pag-aaral ng angkop na katawagagan at pinagmulan ng lahat ng bagay.
Tinatawag din itong toponomastics. Ayon sa Oxford English Dictionary, ito ay
unang lumitaw sa English noong 1876. Ang
tawag sa isang taong nag-aaral tungkol sa pinagmulan ng mga ngalang-pook ay
isang toponymist.
Ang pag-aaral naman tungkol sa mga personal
na pangalan ng tao ay anthroponymy o anthroponomastics.
Ang
Pagpapangalan ng Isang Lugar ng mga Pilipino
Bahagi
ng kulturang Pilipino ang pagbibigay ng pangalan sa isang lugar gaya ng iba
pang mga bansa sa daigdig. Bagamat maraming mga samutsaring kwento tungkol sa
pagpapangalan ng mga lugar sa bansa, mahalgang suriin ang mga pangalang ito
ukol sa kakanyahang pangwika.
Kung
papansinin pa, ang mga sinaunang Pilipino ay nagpapangalan ng isang lugar
alinman sa mga sumusunod:
- hugis ng lugar
(Imus, Kawit)
- pangyayari sa
lugar (Tanza, Pinaglabanan)
- lugar na
kinaroroonan o pinanggagalingan (paggamit ng Ibaba at Ilaya)
- katangiang
pisikal (Tagaytay)
- paglalarawan at
pag-uuri sa isang lugar (Maragondon, Silang)
- mga bagay na
matatagpuan sa kapaligiran (hayop, halaman at mga ibon) gaya ng Indang,
Pasong Santol, Mabolo, Talaba, Mambog, atbp.
Sa
mga lugar na matagal na nasakop ng mga Espanyol at mga Amerikano, kalimitang
ang pangalan ay tunog at baybay banyaga na subalit maikakabit pa rin sa
kulturang mayroon sa pamayanan.
MGA PILING
NGALANG-POOK SA LALAWIGAN NG CAVITE
ALAPAN
Nang
masakop ng mga Kastila ang Maynila, ginalugad din nila ang mga kanugnog na mga
lugar kasama na ang Cavite. Ang Cavite ay nanggaling sa salitang ‘kawit’ dahil
sa anyo nitong pakurba na tila isang kawit, isang uri ng kagamitan sa pagsasaka
na ginagamit sa paglilinis ng bukid (isang piraso ng kahoy na sadyang pinutol
sa isang bahaging may sangang nakakawit), pagkuha ng bunga ng niyog (isang
nakakalawit na piraso ng bakal na nakatali sa dulo ng isang mahabang kawayan),
at marami pang paglalarawan at kagamitan. Ang Cavite la Punta (Cavite City) ang
nagsisilbing daungan ng mga kasko at baroto na naghahatid ng mga kalakal ng mga
katutubong Tagal na naninirahan sa Cavite. Sa Cavite el Viejo naman matatagpuan
ang isang pamayanan ng mga Tagal kung saan ang lupain ng Imus ay isang nayon
lamang nito noong mga huling yugto ng 1500 hanggang sa pagpasok ng 1600 kung
saan unti-unting lumago ang Imus bilang isang bagong panahanan.
Buhat
sa Cavite el Viejo, ang mga Kastila ay dadaan sa bahagi ng Gahak na isang
latian o swamp. Mahirap ang daloy ng transportasyon sa lupa kapag sa Gahak
daraan dahil sa mga latiang ito kung kaya’t ipinasya ng pamahalaang Kastila na
tambakan ng lupa ang mga latian upang mapadali ang pagtungo sa kaloob-looban ng
Cavite. Ang lugar ay nakilala bilang Tinabunan (ngayon ay kilala sa tawag na
Pag-asa) sapagkat ang lugar ay dating latian na tinambakan upang maging tuyong
lupa. Ang pagkakatambak na ito ang naging dahilan kung bakit unti-unting lumago
ang pamayanan doon.
Pagkatapos
ng Tinabunan, ang lugar ng Alapan ang unang pamayanang sasapitin galing sa
Cavite el Viejo. Ang lugar ay hindi pa kilala sa gayong pangalan noong panahong
iyon. Ayon sa mga kwento-kwento, ang
Alapan ay nangangahulugang ‘hanapan ng kasangkapan’ sa pagbubukid. May mga
nagsasabi ring ito ay galing sa salitang ‘kalapan’ o hanapan ng materyales
sapagkat ang lugar ay dating malawak na gubat.
Si
G. Aurelio P. Bautista, isang makatang taga-Imus ay may dalawang pakahulugan
dito. Una, ang Alapan ay maari umanong galing sa matandang salitang Tagalog na
‘alap’ na ibig sabihin ay lugar na payapa at tahimik at ang salitang ‘alapan’
ay halos kahawig rin ng salitang ‘katahimikan’. Alalaong-baga, ang Alapan ay
salitang ‘alap’ na nilapian upang maging isang bagong salita. Ikalawa,
naniniwala siya na dahil sa Tinabunan, ang unang pamayanang mabubungaran ay
tinatawag na ‘harapan’. Sa matandang wika ng mga Tagal, walang letrang ‘r’ kung
kaya ang ‘r’ ay pinapalitan ng ‘l’ o kaya naman ay ‘d’. Sa makatuwid, ang
salitang ‘harapan’ ay maaring bigkasin bilang ‘halapan’. Ngunit bakit naging
Alapan? Ayon sa paliwanag ni G. Bautista, ang ‘h’ sa unahan ng salita ay hindi
binabasa sa wikang Espanyol gaya ng ‘hijo’, ‘hija’ at ‘hablar’. Kung kaya, ang
‘harapan’ ay magiging ‘alapan’ kapag binigkas ng isang Kastila.
Upang
matiyak ang paniniwalang ito, mahalagang magkaroon ng mga batis na magpapatunay
sa angking pakahulugan ni G. Bautista. Kailangang ang salitang ‘alap’ ay
matagpuan sa mga sinaunang dokumentong Tagalog. Sa Vocabulario dela Lengua
Tagala na isinulat nina Pedro San Lucar at Juan Jose de Noceda noong 1860, may
dalawang salitang-pasok na ALAP. Ganito ang eksaktong pagkakasulat ng mga
salita:
Batay sa mga salitang pasok, ang salitang
‘alap’ ay tumutukoy sa isang malawak na pastulan o damuhan kung kaya ang
salitang Alapan ay tumutukoy sa isang madamong lugar. Ang ikalawang kahulugan
ng alap ay ‘lakad’ o ‘pakay’. Maari rin itong maging kahulugan ng bukana o
bungad na daanan. Sa makatuwid, maaring tanggapin ang paliwanag ni G. Aurelio
tungkol sa pinagmulan ng salitang Alapan sapagkat sinusuhayan ito ng dalawang
salitang Tagalog na may parehong kahulugan.
Sa Vocabulario
dela Lengua Tagala ni Padre Pedro de San Buenaventura na nalimbag sa Pila,
Laguna noong 1613, lumitaw ng tatlong beses ang salitang ALAP (pahina 531, 533,
at 599). Ganito ang mga salitang pasok para sa ALAP.
Vez :
Alap pc : T. quele viene a uno, nagaalapan. R. andar aveçes, naaalap .8.
venille la vez, imp : umalap ca, acude a tu vez, magalapang camo, andad aveçes,
alap co, es mi vez. (Oras: Alap pc: T. pagdating sa isang quele, nagaalapan. R.
minsan lumakad, naaalap .8.venille oras, malikot na bata: umalap ca, pumunta sa
iyong oras, magalapang camo, minsan maglakad, kapwa ang alap ay ang aking time.)
Reuenirse : Alap pp : el algodon en açeyte,
naaalapan .8. P. en cojerse o reuenirse, ynaalapan nang lana, reuinose con el
açeyte, naaalapan ang sinolir, esta reuenido el algodon. (Reuenirse: Alap pp:
koton sa açeyte, naaalapan .8. P. sa cojerse o reuenirse, ng Nang ynaalapan
lana reuinose sa langis, ang naaalapan sinolir reuenido koton na ito.)
Rogar : Alap pp : el yerua para cubtirlas
casas, vngmaalap .1.ac. l. ynaalap .1.P. imp : vmalap camo nang cogong
ybobobong, rocad ye rua para cubrir.Vi.Abm.
Anabu
Nasusulat: Noong dakong una umano, isang binatang Tsino
ang nagkagusto sa isang magandang dalagang tagaroon sa lugar na iyon. Ngunit
hindi siya ang itinitibok ng dalaga kung kaya’t siya’y nagtanan kasama ang
lalaking tunay niyang iniibig. Dahil sa pagkasiphayo, tila nasiraan ng bait ang
binatang Tsino at patakbo-takbo sa buong nayon na isinisigaw ang ‘Ana bu! Ana
bu!’ na ang ibig sabihin umano ay ‘wala na si Ana’. Dito umano isinunod ang
pangalan ng nasabing lugar.
Pagsusuring Pangwika: Batay sa mga
nasusulat na tala, ang salitang anabu o anabo ay pangalan ng isang uri ng
punongkahoy na kinukuhanan ng hibla upang gawing panali. Ang balat nito ay
hawig ng balat ng aratiles. Sa Mulanay, tinatawag din itong danli at labayo na
may dalawang uri – anabong pula at anabong puti. Ang anabong pula ay hawig ng
balat ng aratiles. Ang salitang anabo ay natagpuan na at palasak na ginagamit ng mga taga-Cavite noon pa mang 1800 at kilala ang halamang ito bilang kuhanan ng gamot at hibla para sa tali.
Malagasang
Nasusulat: Kilala ang mga taga-Malagasang bilang mga
matatapang na mga Imuseno. Dahil dito, kilala ang lugar nila bilang di-malagasan dahil walang namamatay na
mga tagaroon kapag nagkakaroon sila ng mga kaalitan.
Pagsusuring Pangwika: Mahalagang tingnan
ang salita sa kahulugan nito. Dalawa ang maaring pagkunan ng kahulugan nito.
Ang una ay dalawang salitang Tagalog – unlaping mala- o hawig at gasang –
isang uri ng bato na nalikha mula sa mga bula ng alon sa dagat; tinatawag ding bulaklak ng bato o korales. Ang ikalawa naman ay salitang Tagalog rin na tumutukoy sa
katangian ng lupa. Ang malagasang na
lupa ay ang lupang buhaghag na angkop para sa pagsasaka at pagtatanim ng mga
halaman. Sagana ang lupang ito sa mga kinakailangang sangkap ng halaman upang
lumago. Karaniwang matatagpuan ang buhaghag na lupang ito sa mga balisbis ng
bundok at sa mga pangpang ng ilog. Kung susuriing mabuti, ang Malagasang ay
malapit sa dalawang ilog – ang Ilog ng Julian at ang Ilog ng Alang-Ilang.
Mapapansin na ang malaking bahagi ng barangay ay sakahan at may buhaghag na
lupa. Ang malaking bahagi ng populasyon ng Malagasang ay mga Tagalog din simula
pa noong unang-una at maaaring sila ang nagbigay ng pangalang ito bagamat
kailangan pa ang masusing pag-aaral dito.
Mahalaga ring suriin ang pahayag ni Aurelio P. Baustia tungkol sa pinagmulan ng salitang Malagasang. Ayon sa kanya, maiuugnay ang pangalang Malagasang sa anyo ng daan na bumabagtas sa lupain ng nayong ito - malawak sa simula papakipot sa dulo - gaya rin ng Bucandala na kawangis ng nakabukang dala - isang panghuli ng isda sa ilog. Sa sinaunang Tagalog, ang sibat ay tinatawag na gasang na kahawig din ng salitang gayang sa Ilokano na gayundin ang kahulugan. Sa makatuwid, ang Malagasang ay galing sa salitang gasang na nilapian ng mala- na ang ibig sabihin ay kahawig, kawangis o animo kaya ang Malagasang ay nangangahulugang landas na kawangis ng gasang o sibat.
Sa sinaunang panahon, ang pagpapangalan ng lugar ay batay sa anyo ng lugar, mga katangiang pisikal, mga hayop at halamang matatagpuan doon, mga kakaibang pangyayari o di kaya'y mga hindi makakakalimutang tagpo. Bagamat hindi malilimutan ang katapangan ng mga taga-Malagasang, sa pagsusuring pangwika ay mahirap na sabihing sa paglaon ng panahon ay tinanggal ang di sa di-malagasan sapagkat hindi iyon likas sa sinaunang pagpapangalan ng mga lugar.
Toclong
Nasusulat: Ang pangalan ng barangay ay nagsimula umano
sa tunog ng kampana na To Clong! At sa kalaunan ay siyang itinawag sa nasabing
lugar.
Pagsusuring Pangwika: Sa ilang bahagi ng
CALABARZON particular sa Quezon, ang toklong ay tumutukoy sa isang liwasan
malapit sa harap ng simbahan o kapilya. Tinatawag ding toklong ang lugar kung
saan isinasagawa ang mga mahahalagang pagtitipon ng kumunidad. Maaring isipin
na ang narinig na tunog ng kampana ay hindi ang tiyak na pinanggalingan ng
pangalan ng barangay kundi sa halip ay ang kinaroroonan nito na malapit sa
bagong tayong simbahan ng Imus. Kung susuriin ang layo ng mga lugar sa Cavite
na may pangalang Toclong, mapapansin na ito ay malapit sa isang bahay-sambahan
o kapilya o di kaya naman ay isang lugar kung saan umusbong ang pamayanan at
mga karatig nito. Ayon kay Aurelio P. Bautista, isang makatang taga-Imus, sa kanyang pamamalagi sa Visayas ng matagal na panahon ay nabatid niyang ang tinatawag na toklong ng mga tao ay isang maliit na simbahan o kapilya.
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento